Ο θαυμαστός κόσμος των μουστακιών της γάτας

Chouzouris

Τα μουστάκια της γάτας (επιστημονική ονομασία vibrissae) κάνουν πολύ περισσότερα από όσα φαντάζεστε. Παρά το γεγονός ότι ο άνθρωπος υπερεκτιμά τον εαυτό του και νομίζει ότι είναι ανώτερος από τα υπόλοιπα ζώα της φύσης, η αλήθεια είναι ότι τα ζώα έχουν συστήματα ανίχνευσης και προσανατολισμού που υπερβαίνουν τις δυνατότητες του ανθρώπου.

Η παραδοσιακή δοξασία είναι ότι τα μουστάκια της γάτας της χρησιμεύουν για να μετράει το πλάτος ενός ανοίγματος, ώστε να δει αν χωρά να περάσει από αυτό (κι αυτό διότι το μήκος των μουστακιών της γάτας είναι συνήθως ίσο με τη διάστασή της – πάχος της). Αυτό όντως το κάνουν τα μουστάκια, αλλά κάνουν και πολύ περισσότερα. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι το μήκος των μουστακιών καθορίζεται κληρονομικά, επομένως αν η γάτα παχύνει πολύ, τότε θα χάσει τη δυνατότητα να υπολογίζει αν χωρά να περάσει από ένα άνοιγμα.

Αυτό που λέγεται ότι η γάτα μπορεί να δει στο σκοτάδι δεν είναι ακριβές. Όντως η όραση της γάτας την νύχτα είναι καλύτερη από τη δικιά μας, ωστόσο είναι τα μουστάκια της που της επιτρέπουν να κινείται στο σκοτάδι. Οι γάτες που γεννιούνται τυφλές  αναπτύσσουν μεγαλύτερα και πιο χοντρά μουστάκια από τις υπόλοιπες και τα χρησιμοποιούν περισσότερο. Στην πραγματικότητα, στα γατάκια μέσα στη μήτρα τα μουστάκια αναπτύσσονται πριν από κάθε άλλο τρίχωμα και κατά τη γέννηση είναι πλήρως λειτουργικά, σε αντίθεση με τα αυτιά και τα μάτια.

Τα μουστάκια προμηθεύουν στη γάτα μια μορφή πρόσθετης όρασης, καθώς ανιχνεύουν αέρα και αντικείμενα, κάτι που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο τη νύχτα, όταν τα μάτια είναι λιγότερο χρήσιμα στο σκοτάδι. Όταν η γάτα πλησιάσει ένα αντικείμενο που δεν μπορεί να δει καθαρά ή και καθόλου, στην ουσία μπορεί να το αισθανθεί με τα μουστάκια της με τον τρόπο που ο αέρας (αύρα) μεταβάλλεται καθώς το προσεγγίζει. Στην ουσία, τα μουστάκια είναι ανιχνευτικός μηχανισμός μεταξύ όρασης και αφής και μάλλον προσεγγίζουν περισσότερο την αίσθηση της αφής καθώς με τα μουστάκια η γάτα αισθάνεται τα αέρια ρεύματα, καθώς αυτά διαπερνούν τα μουστάκια της.

Τα μουστάκια χρησιμεύουν για να προστατεύσουν και τα μάτια της γάτας. Κάθε άγγιγμα στα μουστάκια προκαλεί ανοιγοκλείσιμο των βλεφάρων. Στις περισσότερες γάτες δεν αρέσει το άγγιγμα στα μουστάκια. Είναι διαπιστωμένο επίσης ότι ενοχλεί ιδιαίτερα τη γάτα να ακουμπούν τα μουστάκια της στα τοιχώματα του μπωλ του φαγητού της. Γιʼ αυτό προσέξτε το άνοιγμα του μπωλ να είναι αρκετά μεγάλο, διότι πολλές γάτες προτιμούν να σταματήσουν να τρώνε, παρά να βιώσουν αυτή τη δυσάρεστη αίσθηση.

Η ευαισθησία των μουστακιών προέρχεται από τα νεύρα που βρίσκονται στη βάση τους. Τα μουστάκια είναι «φυτεμένα» στο πάνω χείλος της γάτας σε πολύ μεγαλύτερο βάθος (περίπου 3 φορές βαθύτερα) από αυτό των άλλων τριχών. Στη βάση τους καταλήγουν νεύρα, που μεταδίδουν στον εγκέφαλο κάθε στιγμιαία επαφή της άκρης των μουστακιών, είτε αυτό είναι κανονική επαφή με αντικείμενο είτε εναλλαγή του αέρα λόγω ρευμάτων. Το σήμα μεταδίδεται στο τμήμα του εγκεφάλου της γάτας που είναι ίδιο με το τμήμα του ανθρώπινου εγκεφάλου που επεξεργάζεται οπτικά ερεθίσματα των ματιών.

Τα μουστάκια της γάτας διατηρούνται ζωντανά από ένα λεπτό σάκο με αίμα που περιβάλει την βάση τους. Όταν η καρδιά χτυπά δυνατότερα, οι σάκοι γεμίζουν με περισσότερο αίμα αναγκάζοντας τα μουστάκια να διαταθούν ώστε να νιώσουν ερεθίσματα. Επίσης, η κατάσταση αυτή συνήθως καθορίζει την κίνηση προς τα εμπρός των μουστακιών, όταν η γάτα απειλείται.

Η θέση των μουστακιών της γάτας είναι ενδεικτική της διάθεσής της. Όταν η γάτα νιώθει στοργή τα μουστάκια της δείχνουν μπροστά και κάτω. Όταν νιώθει επιθετικότητα, τότε σηκώνονται έξω και προς τα πάνω. Όταν είναι θυμωμένη, τότε θα μαζέψει τα μουστάκια προς τα πίσω.

Κατά μέσο όρο η γάτα έχει 12 μουστάκια σε κάθε τμήμα του προσώπου της. Μουστάκια μπορούν να βρεθούν και σε άλλα τμήματα του σώματος της γάτας όπως τα μάγουλα, πάνω από τα μάτια, το πηγούνι, το πίσω μέρος των μπροστινών ποδιών.

Τα μουστάκια είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στο κυνήγι, ιδιαίτερα τη νύχτα. Η εξαιρετική τους ευαισθησία κατευθύνει τη γάτα με το να νιώθει τη λεία της και την κίνηση της λείας της, αλλά και της παρέχει πληροφορίες ώστε να χτυπήσει στην κατάλληλη περιοχή (το πίσω μέρος του λαιμού), ώστε να σκοτώσει τη λεία της. Μία γάτα με λίγα μουστάκια δεν μπορεί να κυνηγήσει αποτελεσματικά, παρά μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Γιατί τα μουστάκια είναι άσπρα?

Όποιο κι αν είναι το χρώμα του τριχώματος της γάτας, τα μουστάκια είναι σχεδόν πάντα άσπρα. Πάντως, τα μουστάκια πάνω από τα μάτια, που συνήθως είναι πιο κοντά και πιο λεπτά, είναι το ίδιο χρώμα με το τρίχωμα.

Τα μουστάκια είναι τοποθετημένα δεξιά και αριστερά στο πάνω χείλος της γάτας σε σχήμα μοναδικό, όπως ακριβώς μοναδικά είναι τα ανθρώπινα αποτυπώματα.

Τα μουστάκια σχηματίζονται από νεκρά κύτταρα δέρματος. Η στοιβάδα όπου το μουστάκι ξεκινά στη βάση του έχει το ίδιο χρώμα με το τρίχωμα και σχηματίζεται από κύτταρα δέρματος. Αυτή η στοιβάδα πιέζεται προς τα πάνω από την από κάτω της κ.ο.κ. Η πρώτη στοιβάδα είναι χρωματισμένη, ωστόσο καθώς πιέζεται προς τα πάνω, η πίεση από το δέρμα σκοτώνει τα κύτταρα του μουστακιού που χάνουν το χρώμα τους. Αυτή τουλάχιστον είναι μία θεωρία.

Τα μουστάκια της γάτας σας δεν είναι μόνο στοιχείο της ομορφιάς της. Αντίθετα επιτελούν σημαντικότατες λειτουργίες και τη βοηθούν να συλλέγει πληροφορίες για το περιβάλλον της και τη λεία της, ενώ είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την επιβίωσή της. Αν δώσετε μεγαλύτερη προσοχή, τότε θα εκτιμήσετε περισσότερο τον θαυμαστό κόσμο των μουστακιών μιας γάτας…

Τέλος, υπάρχει και φυτό που ομοιάζει με τα μουστάκια της γάτας! Το Orthosiphon aristatus. Δείτε φωτογραφία: